Kanser tedavisi için her geçen gün birçok tedavi yöntemi geliştirilmektedir. Bunlardan 2 tanesi aktinyum tedavisi ve lutesyum tedavisidir. Aktinyum tedavisinin faydaları ve lutesyum tedavisinin faydaları olarak ayrı ele alacağımız, bu tedavi yöntemlerinin birbirinden farkına değineceğimiz, aktinyum tedavisi süreci ve lutesyum tedavisi süreci nasıl olmaktadır diye tartışacağımız içeriğimizde tüm detaylara yer verilmektedir.
Aktinyum Tedavisi Nedir?
Aktinyum tedavisinin standart tedavilere dirençli prostat kanserlerinde tümör boyutunu küçültme, hücrelerin çoğalmasını durdurma ve bu hücrelerini yok etmede etkili bir tedavi yöntemidir. Radyonüklid tedavilerin prostat kanserinin tedavisindeki yeri standart tedavilere rağmen hastalık ilerlediğinde, yayıldığında veya kemoterapi gibi diğer tedaviler etkisiz kaldığında , hastanın kemoterapi kullanmak istememesi veya yan etkileri hasta tarafından tölere edilemediği durumlarda tercih edilir. Aktinyum-225-PSMA, prostat kanserinde hedefe yönelik alfa tedavide hastaya verilen radyoaktif maddenin adıdır. Metastatik ileri evre prostat kanseri hastalarında kullanılabilen bir tedavidir. Aktinyum-225-PSMA tedavisinin amacı tümör boyutunu küçültmek, tümör hücrelerinin çoğalmasını durdurmak ve tümör hücrelerini yok etmektir.
Güncel yaklaşımda radyonüklid tedavi kararı verilen hastalarda birinci tercih Lutesyum PSMA tedavisidir. Bu tedaviye dirençli hastalarda Aktinyum-225-PSMA tercih edilebilir.
Aktinyum Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Aktinyum tedavisi her kanser hastalığında uygulanan ya da herkes için uygulanan bir yöntem değildir. Tedavinin uygulandığı kişiler şu şekilde sıralanabilir;
- İleri derecede prostat kanseri olan kişilerde
- Kemoterapi almış fakat tedaviye yanıt vermemiş olan kişilerde
Aktinyum tedavisi gören hastaların ağrılarında ciddi oranda azalma meydana geldiği gözlemlenir. Prostat kanseri ileri seviyeleri ölümle sonuçlanabilir. Bu bağlamda hastanın ve hasta yakınının tedavi sürecine en kısa sürede başlamaları oldukça önemlidir.
Aktinyum tedavisi denenmeye başladığı günden beri hastalığın seyrini değiştirecek etkileri olduğu gözlemlenmiş olup kanser hücrelerinin kontrol altına alınabilmesini sağlamıştır. Hasta üzerinde olumsuz etkilerine bakıldığında meydana gelen olaylar oldukça şaşırtıcıdır çünkü hastalıkta kullanılan tedavi yönteminin yan etkisi neredeyse hiç gözlemlenmemiştir.
Aktinyum İle Tedavi Başlangıcı
Aktinyum tedavisi, bir diğer adıyla Ac-225-PSMA, Alfa radyasyonu kullanılarak prostat kanserine sebep olan tümörün sıçradığı dokuları yok etmek, sağ kalım oranını arttırmak ve hastanın hayat kalitesini arttırmayı hedefleyen bir tedavidir. Bu tedavi sürecinde hastanın kendisine zarar vermeyecek ancak tümörü parçalayacak düzeyde alfa radyasyonu bir sürece yayılarak kan dolaşımına verilmektedir. Alfa radyasyonu tedavisi yani Aktinyum tedavisi, diğer radyoaktif tedaviler içerisinde en hızlı etki gösteren tedavidir. Yukarıda bahsettiğimiz tedavilere yanıt vermeyen veya kemoterapi uygulanamayan hastalara uygulanmakta olup birçok tedaviden daha kalıcı ve aktiftir.
Ac-225-PSMA, hastaya kan yoluyla damardan verilirken çevreye zararlı radyoaktif madde yaymaz ve hastaya veya yakınına zarar vermez.
Bu tedavi sürecinde hastalar ağız kuruluğu, bulantı ve saç dökülmesi gibi pek çok ilaç kullanımında da görülen yan etkiler görebilmekte olup bunun haricinde hiçbir ciddi yan etki görmemektedir.
Alfa ve beta radyasyonu tedavilerinin geleceğin kanser tedavisi yöntemleri oldukları varsayılmakta olup günümüzde de kullanım oranı hızla artmaktadır.
Aktinyum Tedavisi ve Prostat Kanseri
İlk evrede tümör yayılmamıştır ve küçüktür. İkinci evrede tümör yalnızca prostat içerisinde yayılma göstermektedir. Üçüncü evrede tümör tüm prostatı kaplamış ve diğer yardımcı üreme dokularına sıçramıştır. Dördüncü ve son evrede ise tümör prostat ve çevresine ek olarak vücudun diğer dokularına, akciğerlere, karaciğere ve lenf nodlarına sıçramıştır.
Bu aşamadan sonra sıra tedavi aşamasında olup günümüzde erken tanı sayesinde prostat kanseri dördüncü faza geçmeden durdurulabilmektedir. Bu tedavi sürecinde lokal cerrahi tedavisi sık görülmekte olup buna eşlik eden radyoterapi ve hormon terapisi de görülmektedir.
Ancak kimi zaman prostat kanserinde erken tanı gibi bir durum söz konusu olamayabilir. Bu gibi durumlarda dördüncü ve son evreye kadar ilerleyen tümör, metastaz göstererek lenf nodlarına ve kemik iliği bölgelerine yayılır. Bu durumda ise bahsedilen tedaviler hastalığın yeterince hızlı durdurulmasına yardımcı olmayabilir ve Aktinyum tedavisi burada devreye girer.
Aktinyum PSMA Tedavisi Nasıl Etki Eder?
Aktinyum 225 (Ac 225) alfa yayılımı yapan bir radyonükliddir. Alfa yayılımı yapan radyoaktif maddelerin enerjileri diğer radyasyon tiplerine göre oldukça yüksektir. Bu nedenle bu radyoaktif maddelerin biyolojik dokularda oluşturdukları enerji seviyeleri de oldukça yüksek olup doku içerisindeki kat ettikleri mesafeler de oldukça kısadır. Bu nedenlerle alfa yayılımı yapan radyoaktif maddeler, tedavi uygulamalarında oldukça spesifik ve etkili özelliklere sahiptir.
PSMA prostat bezi hücreleri üzerinde doğal olarak bulunan bir proteindir. Ancak prostat kanserli hücrelerde çok daha yoğundur. Eğer prostat kanseri vücudun başka kısımlarına yayıldı ise lenf nodu, kemik, akciğer gibi organlardaki metastatik hücrelerde de PSMA yüksek yoğunlukta bulunur. Aktinyum-225-PSMA tedavisinde, kendisini kanserli hücrelerdeki PSMA reseptörlerine bağlayan akıllı molekül kullanılır. Hastaya enjekte edilmeden önce, PSMA molekülü Aktinyum-225 ile laboratuvar ortamında birbirine bağlanır. Bu sayede radyoaktif Aktinyum atomu kanserli hücreye akıllı molekül ile taşınmış olur. Aktinyum tarafından yayılan tahrip edici özellikteki alfa radyasyonu ile kanser hücreleri zaman içinde parçalanır. Akıllı molekül olan PSMA molekülü bir taşıyıcı vazifesi görerek radyasyonu kanser hücresine taşır ve bu sayede vücudun tamamı değil hedeflenen alanlar radyasyona maruz kalır.
Aktinyum PSMA Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?
PSMA kanserli hücrelere direkt olarak yapıştığından kemoterapinin yıkıcı yan etkilerinin hiçbirini göstermez. Ağız kuruluğu, geçici yorgunluk veya nadirde olsa kan değerlerinde geçici düşüş şeklinde yan etkiler bazı hastalarda görülebilir.
Lutesyum Tedavisi Nedir?
Lutesyum tedavisi nedir ve kanserli hücreler üzerinde nasıl etki eder birlikte inceleyelim. Nükleer tıp alanında uygulanan ve Lu177-PSMA tedavisi olarak da bilinen Lutesyum, prostat kanserinde kanserli hücreleri hedef alan ve bir tür moleküler kullanılan tedavi çeşitlerinden biridir. Vücuda verildikten sonra, kanserli hücreleri hedef alan ve yok eden bu radyoaktif madde sayesinde prostat kanseri tedavi edilir. Prostat kanseri tedavileri arasında son yıllarda en çok tercih edilen ve uygulanan bir yöntemdir.
Lutetium-177 Kimler İçin Uygundur?
Lutetium-177 PSMA Tedavisi, tedaviyi teşhis ile birleştirir. Yaklaşım ‘teranostik’ olarak adlandırılır. Uzman Doktor Refik Bilgin, ilerlemiş ve metastatik prostat kanseri olan hastalara böylesi ilerleyici bir kanser tedavisi seçeneği sunan en iyi tıp merkezlerinden biridir.
Çoğu prostat kanseri türü, yüksek seviyelerde PSMA ifade eder. Nadiren, prostat kanserlerinin yaklaşık yüzde 5 ila 10’u PSMA oluşturmaz. Lutetium-177 PSMA tedavisine başlamadan önce, tedavinin radyasyonunun tedavi sırasında doğru alanları hedeflediğinden emin olmak için bir tanı taraması yapılacaktır (Ga-68 PSMA PET CT).
Lutesyum-177 PSMA Tedavisi Nasıl Çalışır?
PSMA, çok sayıda hücresel fonksiyona sahip olduğuna inanılan, prostat hücrelerinin zarında ifade edilen bir protein türüdür. Prostat epiteli doğal olarak çok düşük seviyelerde PSMA oluştursa da, kanserli prostat tümörleri aşırı derecede yüksek prostat seviyeleri (genellikle normal bir prostat hücresinden 1.000 kat daha yüksek) oluşturur. Prostat kanseri vücudun diğer bölgelerine metastaz yapmışsa, bu bölgelerde PSMA saptanabilir. Lutesyum, kanser hücrelerinde bulunan PSMA reseptörlerine bağlanmak için bir molekül kullanan radyasyona dayalı bir tedavidir. Lutetium-177, kanser hücrelerine etkili bir şekilde zarar veren ve zamanla onları yok eden beta radyasyonu yayar. PSMA moleküllerini hedefleyerek, Lutesyum molekülü PSMA ile bağlandığından, Lutesyum tarafından radyasyon odaklı tedavi çok hassas hale gelir.
Bu Tedavi Ne Zaman Uygulanır?
Lutesyum-177 tedavisi, yalnızca prostattan kaynaklanan kanserden muzdarip ve önceki diğer tedavi yöntemlerini tüketmiş olan erkeklerde kullanılır. Diğer tedavi türleri başarısız olduktan sonra metastatik prostat kanserini veya prostat kanserini yönetmek için etkili bir tedavi olduğu kanıtlanmıştır.
Neredeyse tüm prostat kanseri türleri aşırı PSMA üretecektir, ancak tedaviye başlamadan önce, Lutetium-177 radyasyonunun tedavi sırasında doğru alanları hedeflediğinden emin olmak için bir tanı taraması yapılır (Ga-68 PSMA PET CT).
Lutesyum PSMA Nasıl Etki Gösterir?
Prostat kanseri Lutesyum tedavisi ile prostat bezine yakın olan bölgedeki kanserli hücreleri hedef alır. Prostat kanserinde, tamamen kanserli hücreleri hedef alır ve bu doğrultuda da hücrelerin yok edilmesini sağlar. Sağlıklı hücrelere değil yalnızca kanserli hücrelere radyasyon verilmesidir. Bu yöntemle birlikte kanserli hücrelerin yok edilmesi ve tedavi edilmesidir.
Lutesyum PSMA Tedavisinin Faydaları Nelerdir?
Lutesyum PSMA tedavisinin son derece faydalı ve etkili olduğunu ifade edebiliriz. Kanser tedavilerinde son yıllarda çokça tercih edilmesinin nedeni faydalarıdır. Bilinen en önemli faydalar şöyledir;
- İleri evrelerdeki prostat kanserlerinde hastalarda çok ciddi ağrılar oluşur. Lutesyum tedavisi ile bu ağrıların azaltılması sağlanır.
- Lutesyum tedavisi ile sağlıklı hücreler zarar görmez. Diğer tedavi yöntemlerinde ise kanser hücreleri ile birlikte sağlıklı hücreler de yok olur.
- Lutesyum tedavisi aynı zamanda prostat kanseri tedavisi gören hastaların yaşam kalitesini de artırmaktadır.
Lutesyum PSMA Tedavisi Kaç Kür Uygulanır?
Lutesyum tedavisi hastalara 4 kür olarak uygulanır. 2-4 ay aralıklarla uygulanan bu tedavi de hastalara 4’ten fazla da kür uygulanabilir. Tedavi için planlanan sayı ve tedavi aralıkları, hastanın durumuna göre belirlenir. Gerekli muayene ve kontroller sonrasında tedavi planlaması yapılır ve uygulanır.
Prostat Kanseri Lutesyum Tedavisi
Ancak kimi zaman prostat kanserinde erken tanı gibi bir durum söz konusu olmayabilir ve tümör son aşamaya gelene kadar belirtiler fark edilmeyebilir veyahut göz ardı edilebilir. Bu gibi durumlarda dördüncü ve son evreye kadar ilerleyen tümör, metastaz göstererek lenf nodlarına ve kemik iliği bölgelerine yayılır. Bu süreçte farklı bir tedavi yöntemi olan Lutesyum tedavisi kullanılır.
Lutesyum PSMA yani Lutesyum prostat spesifik membran antijeni tedavisi, radyonüklid bir yöntem olup kanser hücrelerini tahrip ederek sağ kalım süresini arttırır ve kanserin iskelette oluşan kalıntıları radyasyon ile yok etmeyi hedefler. Lutesyum kan dolaşımına verilerek kanser hücrelerinin reseptörlerine bağlanır ve zamanla radyasyon yayarak onları yok eder, bu şekilde zamanla prostat kanseri hücrelerinin ölümüne neden olur. Prostat kanseri lutesyum tedavisi, kanserin belirtilerini hafifleterek hastanın hayat kalitesini arttırırken kanserde büyük oranda gerileme de sağlamaktadır.
Lutesyum-177 DOTA-TATE Tedavisi Nedir?
Lutesyum dotatate tedavisi nedir ve tam olarak hangi durumlarda uygulanır bilgi vermek istiyoruz. Nöroendokrin tümörler, bağırsak, akciğer ve pankreas gibi vücudun herhangi bir yerinde görülen tümör türüdür. Teranostik ise tıp alanında kanserli hastaların tedavisi için yepyeni bir alandır. Tümöre göre bir ilaç kullanılır ve bu ilaçla birlikte saptanan metastazların ve tümörlerin hangi yöne gideceği, dokuları ne kadar etkileme gücüne sahip olduğu gibi konular üzerinde çalışır.
Lutesyum tedavisi ile direkt olarak tümöre özgü ve hedefleyerek bir tedavi uygulanır. Lutesyum-177 DOTA-TATE geliştirilen teranostik tedaviler için çok etkili ve önemli bir yöntemdir. Hedeflenmiş radyonüklid tedavi olarak da adlandırılır.
Lutesyum-177 DOTA-TATE Nasıl Tedavi Eder?
Lutesyum dotatate kanser tedavisi sırasında doğal olarak var olan somatostain hormonunun, sentetik olarak geliştirilen bir formu kullanılır. DOTA-TATE ile Lutesyum-177 radyoaktif elementinden oluşturulan bu ilaç damar yoluyla uygulanır. Uygulanan ilaç, nöroendokrin tümörlerin yüzeyine bağlanır. Sonrasında da doğrudan tümör üzerinde yüksek bir radyoterapi uygulanır. Böylece lokal bir şekilde tümörün yok edilmesi amaçlanır.
Bu tedavinin temel amacı, tümörün büyümesini yavaşlatmak ve durdurmaktır. Ayrıca tümörün neden olduğu bazı semptomları ve yan etkileri azaltmaya da yardımcı olur. Lu-177 DOTA-TATE tedavisi genellikle 8-12 hafta arasında sürer. Hastalara dört kür şeklinde uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Lutesyum-177 DOTA-TATE Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Lutesyum tedavileri, diğer kanser tedavilerine yanıt vermeyen ve hastanın sağlık durumu bu tedavi için uygun olduğunda tercih edilir. Doktorunuz gerekli kontrolleri yaptıktan sonra tedavinin sizler için uygun olup olmadığına karar verir. Lutesyum tedavisi ile nöroendoktrin gibi zorlu ve sıkıntılı tümörlere sahip olan kişilerde haya kalitesinin yükseltilmesi ve şikayetlerin azaltılması için tercih edilir. Hastaların uygun olup olmadığının anlaşılması için tedavi öncesinde böbreklerin kontrol edilmesi sağlanır.
Nöroendokrin Tümörlerin Tespit Edilmesi
GALYUM-68 DOTATATE PET BT ile görüntüleme yapılır ve nöroendokrin adı verilen tümörlerin tespit edilmesi sağlanır. Daha sonrasında da Lutesyum dotatate tedavisi ile hastanın sağlığına kavuşması mümkün olur.